Trên Quốc lộ 6 đi Mộc Châu, chúng tôi dừng lại ngôi chợ trên đỉnh đèo Thung Khe. Nơi đây còn có tên là đèo Đá Trắng, bởi vì cả ngọn đèo cao 100m, chênh vênh tại vòng cua gấp, có một ngọn núi chắn ngữ, nhiều bạn trẻ nghịch ngợm leo lên để ngắm nhìn lũng sâu bên dưới. Ngọn núi ấy trắng bởi là núi đá vôi, vách đá của ngọn đèo cũng một màu trắng, giống như ai đem sơn trắng tô lên vách núi vậy. Còn du khách thì xuống xe, chen vào hàng quán liêu xiêu tìm cảm giác lạ. Đèo Thung Khe nằm giữa Tân Lạc và Mai Châu- tỉnh Hòa Bình. Trên đoạn đường gần 2 cây số có tới 4 cái chợ nhưng chỉ có hai cái ngay đỉnh đèo là xe du lịch dừng chân, nên rộn ràng hơn cả. Những mái tranh che tạm bợ, quán này liền quán kia, ai có gì cứ bày ra mà bán. Xe đậu dày đặc cả lối đi, cả mấy trăm người đôi khi cùng tới một lúc, chen chúc kẻ mua người bán. Cách đèo không xa có một cái bản người Mường sinh sống gọi là Bản Tằm, thuộc xã Phú Cường, H. Tân Lạc. Hàng ngày người dân bản đi bẻ ngô, hái lan rừng, bẻ măng... theo mùa, rồi nghỉ mệt trên bãi đất trống, gặp khách dừng chân hỏi mua. Ngày hôm sau họ lại đợi khách mua, hôm sau nữa thì dựng lều, bắc nồi luộc bắp... Và cứ thế chợ đông, hàng hóa tăng thêm. Giờ thì bếp lửa reo lên, cái ấm đun nước đen nhẻm, bình trà pha liên tục cho khách, những ống thuốc lào cũng để cho những ai cần.

Đèo Thung Khe.

Chợ giữa đèo Thung Khe.

Xuống xe, tôi chen cùng mọi người vào chợ. Vài tiếng mời chào, rồi hàng nào cũng có khách, lo buôn bán. Món ngô vỏ tím trồng ở đây được luộc chín, bốc khói vị ngọt và mềm dẻo. Cả những ống cơm lam đúng nghĩa để ăn với muối vừng. Chợ được dựng lên bằng những trụ gỗ, gian hàng này thông với gian hàng kia. Hàng ai có gì thì bày ra mà bán. Có cả bình nhựa ủ nóng bắp luộc, bắp còn sống thì trình bày bắt mắt ra bên ngoài, cả cơm lam, tỏi, mật ong, măng tươi, phong lan, ớt rừng ngâm dấm.. Cơm lam Dốc Trắng làm từ ống tre non, gạo ngâm qua đêm rồi nhồi vào ống tre, dùng chính áo ngô để bịt ống, nướng với lửa than cho đen bên ngoài từ từ cho tới chín. Sau đó gọt lớp vỏ đen, nhìn ống cơm trắng nõn. Món ăn liền ngoài cơm lam còn có thịt heo nướng xâu, trứng lộn và cả xôi nếp gói lá... Có gian hàng xẻ nguyên con heo Bản bày bán, có cả rau cải rừng để khách chọn lựa. Riêng lan rừng thì bày la liệt, khách cứ mua xong về tự chăm bón...

Khách nước ngoài thích thú ghi hình.

Cùng thưởng thức các món ăn truyền thống của người dân bản.

Nhiều du khách tò mò ra một bãi đất phía sau, nhìn xuống Bản Tằm mờ ảo, bóng người dân bản chở hàng lên chợ bằng xe đạp, xe cút kít và cả gùi đem hàng lên chợ đợi khách du lịch tìm đến... Chợ đèo Thung Khe cứ thế, lúc đông khách, lúc vắng tanh. Đêm xuống, mọi người đậy hàng lại, xuống núi về nhà khi sương phủ mờ cả một con đèo.

KHUÊ VIỆT TRƯỜNG